درز انقطاع و درز انبساط در فونداسیون
درز انبساط در فونداسیون و انقباض اشیای مختلف در اثر عواملی همچون افزایش انرژی جنبشی و تحرکات مولکولی از جمله جذابیت‌های فیزیک است و زمانی که انرژی و حرکات اتم‌ها و ذرات سازنده اجسام مختلف زیاد می‌شود به فضای بیشتری برای حرکت نیاز پیدا می‌کنند. در واقع افزایش حجم مواد مختلف در اثر دما را انبساط می‌گویند و زمانی که مواد مختلفی که دارای ضریب انبساط مختلفی هستند در کنار همدیگر قرار بگیرند می‌تواند اهمیت و نقشی کاربردی داشته باشد.
درز انبساط در فونداسیون و ساختمان‌سازی به منظور جلوگیری از انواع تنش‌های ناشی از انبساط و انقباض استفاده شده و می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد. در ادامه این مطلب از کامرانیز به بررسی درز انبساط و انقباض در فونداسیون خواهیم پرداخت.
فونداسیون چیست؟
فونداسیون یا شالوده در پایین ترین قسمت ساختمان قرار دارد و با توجه به اینکه بار ساختمان از طریق آن به زمین منتقل می‌شود، استحکام فونداسیون نقش مهمی در ایستایی و استحکام کل ساختمان دارد.
به منظور ساخت کلیه ساختمانها، رعایت مقررات ملی و ضوابط پی در ساخت و اجرای فونداسیون الزامی است. با توجه به اینکه شما از چه نوع فونداسیونی برای سازه خود استفاده خواهید کرد؛ عملکردهای لازم بررسی و انجام خواهد شد.
این عملکردها و تدابیر برای این اتخاذ می‌شوند که تعادل لازم بین بارهای ساختمان بر روی زمین برقرار شود. به دلیل این موضوع شما باید رمش اجرایی تمام فونداسیون‌ها را به خوبی بشناسید. برای پیاده‌سازی هر بخش از سازه (چه در فونداسیون و چه در بخش‌های بعدی) شما باید مصالح درست را انتخاب کنید.
برای مثال باید انواع میلگرد را بشناسید و پس از بررسی محل ساخت و ساز انتخاب درست را انجام دهید. قیمت میلگرد آلیاژی، میلگرد ساده، میلگرد آجدار و قیمت میلگرد آجدار در سایزهای متنوع (سایز ۸ به بالا)، میلگردهای آلیازی در انواع مختلف (مانند میلگرد st37، فولاد ck45 و…) در سایت مرکزآهن قابل بررسی است.
مقاله پیشنهادی: انواع فونداسیون
فونداسیون ساختمان چیست؟
فونداسیون ساختمان، بخشی است که سازه بر روی آن بنا می‌شود. این بخش علاوه بر تحمل وزن بخش‌های بالایی، بارهای اعمال شده از طرف آنها را نیز بر روی زمین توزیع می‌کند. طراحی نحوه انتقال و توزیع بار توسط فونداسیون، با در نظر گرفتن ظرفیت باربری خاک و نشست سازه انجام می‌شود. به زمین سختی که فونداسیون بر روی آن قرار می‌گیرد، بستر می‌گویند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خاک
تعریفی از درز انقطاع در فونداسیون
مطابق بند ۱-۴-۱ آیین نامه ۲۸۰۰، جهت حذف و یا کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر، ساختمانها باید با پیش‌بینی درز انقطاع از یکدیگر جدا ساخته شده و یا با فاصله‌ای حداقل از مرز مشترک با زمین‌های مجاور ساخته شوند. برای تامین این منظور در ساختمانهای با ۸ طبقه و کمتر ، فاصله هر طبقه از مرز زمین مجاور حداقل باید پنج هزارم ارتفاع آن از روی تراز پایه باشد. این فاصله بنا بر تعریف این آیین نامه از روی تراز پایه شروع می‌شود.
در ساختمانهای بتنی، ناظر باید مطابق نقشه‌های معماری درز انقطاع را کنترل نماید.
مثال: در نقشه‌های معماری درز انقطاع ۱۱ سانت مشخص شده است و اسکلت ساختمان هم بتنی می‌باشد.
۱۱ سانت خود درز + ۴ سانت اندود ملات ماسه سیمان + ۳ سانت کاور بتن ستون = ۱۸ سانت از پشت میلگرد خاموت ستون باید درز اجرا شود. این کنترل باید از روی فنداسیون و در زمان اجرای ریشه ستونها انجام شده و تا بالاترین سقف نیز ادامه یابد.
در ساختمانهای فلزی، این مورد در زمان بیس پلیت گذاری ستونها کنترل می‌گردد. برای انجام این کار لازم است ابتدا شکل ستون را روی بیس پلیت کشیده و مطابق مثال فوق اندازه ها کنترل شوند، فقط در این ساختمانها کاور بتن ستون حذف می‌گردد، یعنی درز انقطاع مثال بالا و در ساختمان اسکلت فلزی خواهد شد ۱۵ سانت.
نکته مهم:
در زمان مشخص کردن درز انقطاع، حتما مواظب باشید که با کم شدن فاصله ستونها، پارکینگ حذف نشود که در اینصورت باید این مورد توسط ناظر مربوطه گزارش شده و تا زمان تعیین تکلیف این موضوع از ادامه کار جلوگیری گردد. همچنین کم شدن درز انقطاع در طبقات بالا، در مواردی دیده شده که در کمیسیون ماده صد منجر به صدور حکم تخریب گردیده است و مهندس ناظر که این موضوع را در گزارشات خود قید نکرده نیز جزو مقصرین پرونده شمرده شده است.
درز انبساط در فونداسیون
همان‌طور که گفته شد مواد مختلف می‌توانند در اثر دما و تغییرات حرارت در درز انبساط در فونداسیون و چنانچه برای موادی همچون مصالح ساختمانی یک فضای مناسب برای این تغییرات در نظر گرفته نشود ممکن است خسارت‌ها و آسیب‌های جبران‌ناپذیری خصوصاً در پروژه‌های بزرگ ایجاد شود.
بتن یکی از پرکاربردترین مصالح در صنعت ساختمان است که بسیار سخت و غیرقابل انعطاف است و این ویژگی‌ها می‌تواند آسیب‌پذیری آن را افزایش بدهد. در حقیقت بتن می‌تواند در اثر تغییرات حرارتی و رطوبتی حرکت کرده و دچار آسیب شود و به همین دلیل امروزه در صنعت ساختمان‌سازی از درز انبساط در فونداسیون برای جلوگیری از خطرات و آسیب‌های احتمالی استفاده می‌شود.
در اصل درز انبساط تکنیکی است که در آن با تعبیه یک فضای مشخص به مواد و مصالح مختلف اجازه داده می‌شود که در یک بازه حرکتی مشخص انبساط و انقباض داشته باشند. وظیفه اصلی درز انبساط در فونداسیون جذب و برطرف کردن استرس‌ها و تنش‌های حرارتی مصالح ساختمانی و ایجاد امکان حرکت برای آنها است.
انبساط و انقباض حتی در حد میلی‌متر می‌تواند در ساختمانهای بزرگ که دارای تلورانس پایین هستند خطرات متعددی ایجاد کند و این انبساط و انقباض باید کنترل شود درز انبساط همچنین می‌تواند در هدایت و انتقال بارهای وارد بر سازه نقش ویژه‌ای داشته باشد.
عیار بتن فونداسیون
در یک ساختمان قسمت‌های دیوار، سقف و فونداسیون نیاز به بتن قوی و مستحکم دارند؛ یعنی مقاومت بتن باید استانداردهای لازم را داشته باشد. به طور معمول بتن سازه‌ای با مقاومت ۲۵ مگاپاسکال، کمترین حد قابل قبول آن است.
البته برخی برای پی ساختمان حد مجاز ۲۰ مگا پاسکال را نیز قبول می‌کنند. پس در یک ساختمان، کمترین عیار سیمان مربوط به پی است، ولی بتن دیوار، ستون، طبقات، سقف و دال بتنی نیاز به مقادیر بیشتری سیمان دارد.
عیار بتن پی و فونداسیون حدود ۳۰۰ کیلوگرم و نسبت حجمی ماسه ۴ واحد و نسبت شن ۲ واحد و مقدار سیمان را یک واحد در نظر می‌گیرند. نسبت آب به سیمان هم در بتن‌های عادی نهایتاً برابر ۰٫۵ در نظر گرفته می‌شود. با توجه به افزایش نیاز مقاومت، عیار هم در سایر قطعات سازه‌ای افزایش می‌یابد.
مقاله پیشنهادی: نحوه محاسبه بتن فونداسیون
کلام آخر
درز انبساط و انقباض در اصل به منظور برطرف کردن تغییرات انبساط و انقباضی مصالح مختلف ساختمان در اثر تغییرات دمایی و حرارتی طراحی می‌شود و استفاده از آن در بسیاری از پروژه‌های صنعتی و غیر صنعتی ضروری است؛ چرا که باعث کاهش انواع آسیب‌ها و خسارت‌ها و همچنین افزایش طول عمر سازه می‌شود. با توجه به قیمت یونولیت که در مقایسه با سایر مواد مناسب‌تر است می‌توان از این ماده نیز برای پوشش و عایق‌بندی درز انبساط استفاده کرد و مشکلاتی همچون نشتی مایعات، ورود گردوغبار، ورود حشرات و … را برطرف کرد.