نورگیر آپارتمان
نورگیر آپارتمان یکی از عناصر کلیدی در طراحی داخلی است که علاوه بر زیبایی، نقشی اساسی در تأمین نور طبیعی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان ایفا می‌کند. با توجه به زندگی شهری و تراکم جمعیت، آپارتمان‌ها اغلب از نور طبیعی کافی بهره‌مند نیستند. استفاده از نورگیرها می‌تواند به‌طور چشمگیری فضای داخلی را روشن‌تر و دلپذیرتر کند و نیاز به نور مصنوعی را کاهش دهد. این یکی از مهمترین وظایف شرکت طراحی معماری است که در انتخاب نورگیر مناسب دقت و ظرافت کافی را داشته باشد.
نورگیرها همچنین به تهویه طبیعی کمک می‌کنند و ارتباط ساکنان با محیط بیرونی را تقویت می‌کنند. انتخاب مکان مناسب برای نورگیر و طراحی آن باید به گونه‌ای باشد که حداکثر بهره‌وری از نور طبیعی به دست آید. در این مقاله، به بررسی انواع نورگیرهای آپارتمان، مزایا و نکات مهم در طراحی و اجرای آن‌ها خواهیم پرداخت.
در معماری سنتی ایرانی، نورگیرها به‌عنوان عنصری اساسی در طراحی و تهویه طبیعی فضاهای داخلی استفاده می‌شدند. این نورگیرها، علاوه بر تأمین نور طبیعی، به ایجاد جریان هوا و تزئین بصری فضا کمک می‌کردند.
ضوابط نورگیر آپارتمان
ضوابط نورگیر در آپارتمان‌ها برای بهبود کیفیت زندگی و تأمین نور طبیعی و تهویه مناسب برای فضاهای داخلی به ویژه در آپارتمان‌های پرتراکم، اهمیت زیادی دارند. این ضوابط اغلب توسط مقررات ملی ساختمان و قوانین محلی تعیین می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
۱. حداقل مساحت نورگیر
برای تأمین نور طبیعی کافی، معمولاً ضوابط مشخصی در مورد حداقل مساحت نورگیر وجود دارد. به‌طور کلی، مساحت نورگیر باید حداقل درصدی از مساحت زیربنای فضای داخلی را پوشش دهد. به عنوان مثال، در برخی مقررات ملی، این درصد برای اتاق‌های مسکونی، حدود ۸ تا ۱۰ درصد مساحت کف اتاق در نظر گرفته می‌شود.
۲. موقعیت و طراحی نورگیر
نورگیرها باید به‌گونه‌ای طراحی و نصب شوند که بیشترین میزان نور طبیعی را به فضای داخلی منتقل کنند. نورگیرها نباید در جاهایی قرار گیرند که مانعی برای ورود نور مستقیم باشد. در آپارتمان‌های متراکم، استفاده از نورگیرهای سقفی یا راه‌پله‌ای یکی از راه‌حل‌های رایج برای جبران کمبود نور طبیعی است.
۳. ارتفاع نورگیر
ارتفاع نورگیر از کف باید به گونه‌ای باشد که ورود نور به فضاهای داخلی بهینه‌سازی شود. در مواردی که از پنجره‌ها به‌عنوان نورگیر استفاده می‌شود، ارتفاع و ابعاد پنجره‌ها نیز باید با استانداردهای تعیین‌شده هماهنگ باشد.
۴. تهویه و امنیت
نورگیرها علاوه بر تأمین نور، باید امکان تهویه مناسب فضاهای داخلی را فراهم کنند. این به ویژه برای فضاهایی مانند آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی که نیاز به تهویه بیشتری دارند، حیاتی است. همچنین باید استانداردهای ایمنی را رعایت کرده و از مصالح مقاوم در برابر آتش و ضربه استفاده شود.
۵. رعایت حریم خصوصی
یکی از ضوابط مهم در طراحی نورگیرها، رعایت حریم خصوصی ساکنان است. به خصوص در ساختمان‌های چندطبقه یا متراکم، نورگیرها نباید منجر به دید مستقیم به فضاهای خصوصی دیگر واحدها شوند. این مسئله معمولاً با استفاده از شیشه‌های مات، پرده‌ها یا طراحی خاص حل می‌شود.
۶. نورگیرهای مشاع
در برخی آپارتمان‌ها، نورگیرها به‌صورت مشاع برای واحدهای مختلف استفاده می‌شوند. در این حالت، ضوابطی در مورد مالکیت و مسئولیت نگهداری این نورگیرها اعمال می‌شود. این نورگیرها معمولاً برای تأمین نور و تهویه فضاهای مشاع مانند راه‌پله‌ها یا راهروها طراحی می‌شوند.
۷. عایق‌بندی و مقاومت
نورگیرها باید دارای عایق‌بندی مناسب حرارتی و صوتی باشند. این عایق‌بندی باعث جلوگیری از هدررفت انرژی و جلوگیری از ورود صداهای مزاحم می‌شود. همچنین، نورگیرها باید مقاومت مناسبی در برابر شرایط جوی مانند باد، باران و تابش شدید نور خورشید داشته باشند.
۸. استفاده از مصالح مناسب
استفاده از مصالح باکیفیت برای نورگیرها بسیار مهم است. شیشه‌های دوجداره یا پلی‌کربنات از جمله مصالحی هستند که می‌توانند در عایق‌بندی و همچنین در تأمین امنیت نورگیر نقش مهمی داشته باشند.
رعایت این ضوابط و استانداردها به بهبود کیفیت زندگی ساکنان آپارتمان و کاهش مصرف انرژی کمک کرده و همچنین فضایی روشن، سالم و دلپذیر را فراهم می‌آورد.
انواع نورگیرهای دیواری در معماری ایرانی
۱. درب و پنجره مشبک: این نورگیرها از طرح‌های مشبک بهره می‌برند و نور را به شکلی پراکنده و ملایم وارد فضا می‌کنند، که علاوه بر روشنایی، نوعی تزئین بصری به‌شمار می‌روند.
۲. هورنو: در بخش‌های بالای گنبدها به‌کار می‌رود و از طریق باز گذاشتن سوراخی در نزدیکی تیزه گنبد، نور را به داخل فضا هدایت می‌کند. این نوع نورگیر برای تأمین روشنایی و تهویه در بازارها و دیگر بناهای سنتی بسیار رایج بوده است.
۳. روزن: سوراخ‌های کوچکی که در بالای درها یا طاق‌ها تعبیه می‌شدند تا نور و هوا را وارد فضاهای بسته کنند. روزن‌ها گاهی ثابت و گاه با مصالحی مانند چوب و گچ ساخته می‌شدند.
۴. ارسی: نوعی پنجره مشبک که به‌جای باز شدن به طرفین، به سمت بالا حرکت می‌کرد. ارسی در ساختمان‌های سردسیری ایران و به‌ویژه در رواق‌ها و پیشخان‌ها به‌کار گرفته می‌شد و معمولاً با تزئینات چوبی و شیشه‌های رنگین ساخته می‌شد.
۵. گلجام: شیشه‌های کوچک و رنگین که در داخل گچ قرار داده شده و در بالاترین قسمت طاق نصب می‌شدند تا نور طبیعی و رنگی به فضاهای داخلی بیاورند.
۶. فریز و خوون: این نوع نورگیرها علاوه بر عملکرد نوردهی، با نقوش تزئینی آجر یا موزاییک همراه بودند. برای عبور هوا و نور، لوله‌های سوراخ‌دار گلچین در بالای درها و پنجره‌ها تعبیه می‌شدند.
این تنوع در نورگیرهای دیواری نشان‌دهنده خلاقیت معماران ایرانی در بهره‌گیری از نور طبیعی و ایجاد جریان هوا در فضاهای داخلی بوده است، که علاوه بر کارکرد عملی، به زیبایی و هنری بودن معماری افزوده است.
ویژگی های نورگیر های مختلف
در معماری مدرن، نورگیرهای سقفی نقش مهمی در بهبود روشنایی طبیعی و تهویه فضاهای داخلی ایفا می‌کنند. با توجه به تنوع نیازها و شرایط ساخت و ساز، انواع مختلفی از نورگیرهای سقفی طراحی و استفاده می‌شوند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
- نورگیر تهویه‌ای: این نوع نورگیر علاوه بر تأمین نور طبیعی، امکان تهویه هوای داخل ساختمان را فراهم می‌کند. این ویژگی به‌خصوص در فضاهایی که نیاز به جریان هوا دارند، بسیار کارآمد است.
- نورگیر هرمی: نوعی نورگیر سقفی با طراحی هرمی شکل که به توزیع نور طبیعی به‌صورت گسترده و یکنواخت کمک می‌کند. این نورگیر به دلیل طراحی زیباشناسانه، می‌تواند در پروژه‌های معماری با اولویت زیبایی ظاهری استفاده شود.
- نورگیر لوله‌ای: یکی از انواع جدید نورگیرهای سقفی که در فضاهایی با محدودیت بام یا در مکان‌هایی که امکان نصب نورگیرهای ثابت و تهویه‌ای وجود ندارد، استفاده می‌شود. نورگیرهای لوله‌ای با استفاده از لوله‌های بازتاب‌دهنده، نور طبیعی را از سقف به داخل اتاق‌ها هدایت می‌کنند.
- نورگیر پلیمری محدب: این نورگیر از پلاستیک‌های قوی و انعطاف‌پذیر ساخته شده و به دلیل شکل گنبدی خود، نور خورشید را به‌صورت یکنواخت در کل فضا پخش می‌کند. نورگیرهای محدب حتی در شرایط کم‌نور نیز عملکرد مناسبی دارند.
- نورگیر ثابت: رایج‌ترین نوع نورگیر سقفی که بدون قابلیت تهویه هوا طراحی شده و به‌صورت یکپارچه با سقف نصب می‌شود. این نوع نورگیر برای فضاهایی مناسب است که نیاز به تهویه ندارند و صرفاً به‌دنبال تأمین نور طبیعی هستند.
- نورگیر اختصاصی: این نوع نورگیرها برای فضاهایی طراحی می‌شوند که شرایط خاص بام یا نیازهای معماری امکان نصب نورگیرهای استاندارد را نمی‌دهند. طراحی این نورگیرها معمولاً به‌صورت سفارشی و متناسب با نیازهای پروژه انجام می‌شود.
- نورگیر طاقی: این نورگیرها به دلیل سطح بزرگی که پوشش می‌دهند، بیشتر در ساختمان‌های غیرمسکونی مانند انبارها و سالن‌های بزرگ استفاده می‌شوند. به دلیل تهدید حریم خصوصی، استفاده از این نوع نورگیر در ساختمان‌های مسکونی رایج نیست.
تنوع در نورگیرهای سقفی این امکان را فراهم می‌آورد تا بر اساس نیازهای نوردهی، تهویه و طراحی معماری، بهترین گزینه انتخاب و اجرا شود.
نورگیرهای راه دور به عنوان یک فناوری نوآورانه، نقش بسیار مهمی در بهینه‌سازی مصرف انرژی و انتقال نور طبیعی به فضاهای تاریک دارند. این نوع نورگیرها که از سیستم‌های اپتیکی پیشرفته استفاده می‌کنند، قادرند نور خورشید را از طریق بازتابنده‌های شلجمی و فیبر نوری به قسمت‌های داخلی و فاقد نور طبیعی هدایت کنند. در نورگیرهای راه دور، برخلاف نورگیرهای معمولی، نیازی نیست که اجزای جمع‌آوری و توزیع نور در نزدیکی یکدیگر باشند، زیرا با استفاده از فیبرهای نوری می‌توان نور را به مسافت‌های طولانی انتقال داد.
عملکرد نورگیرهای راه دور
عملکرد نورگیرهای راه دور شامل سه بخش اصلی است: دیش جمع کننده، خورشید لوله و دیش توزیع کننده. دیش جمع‌کننده به سامانه‌ای متصل است که حرکت خورشید را در طول روز دنبال می‌کند تا حداکثر مقدار نور ممکن را جمع‌آوری کند. نور جمع‌آوری‌شده از طریق فیبرهای نوری (خورشید لوله) به دیش توزیع‌کننده منتقل می‌شود و سپس به صورت یکنواخت در فضاهای تاریک توزیع می‌شود. این سیستم‌ها به دلیل کارکرد مستقل از انرژی الکتریکی و عدم تولید گازهای گلخانه‌ای، به‌عنوان یک راهکار پایدار شناخته می‌شوند.
نورگیرهای راه دور علاوه بر صرفه‌جویی در انرژی، نور با کیفیتی را ارائه می‌دهند که شامل فرکانس‌های ضروری برای فتوسنتز نیز می‌شود. همچنین، در معماری خورشیدی، نورگیرهای سقفی و راه دور به‌عنوان یک گزینه مؤثر برای کاهش مصرف انرژی، افزایش روشنایی طبیعی و بهبود کیفیت روشنایی داخلی استفاده می‌شوند. این نورگیرها در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و عمومی به‌خوبی کار می‌کنند و به کاهش هزینه‌های انرژی و تأثیرات محیطی کمک می‌کنند.
مولد شیشه در نورگیرها
مولد شیشه در نورگیرها نقش مهمی در بهبود عملکرد و دوام نورگیرهای سقفی ایفا می‌کند. پیشرفت‌های اخیر در ساختار شیشه‌ای و پلاستیکی پنجره‌های سقفی، تمرکز بر بهبود عایق‌بندی حرارتی، پتانسیل روشنایی و مقاومت در برابر شرایط آب‌وهوایی دارند. پنجره‌های سقفی هوارسانی مدرن معمولاً از شیشه‌های دوجداره استفاده می‌کنند که عملکرد حرارتی و استحکام را افزایش می‌دهد. در برخی شرایط، برای مناطقی با آب‌وهوای سرد، شیشه‌های سه‌جداره نیز به کار می‌رود، اگرچه ممکن است از میزان نور عبوری کاسته شود. این پیشرفت‌ها باعث بهبود عملکرد و کارایی انرژی در نورگیرهای سقفی شده‌اند.
نورگیرهای پلاستیکی
نورگیرهای پلاستیکی نیز به‌ویژه در پنجره‌های گنبدی و روشن کننده‌های لوله‌ای کاربرد زیادی دارند. این نوع نورگیرها با استفاده از پلاستیک‌های مقاوم به حرارت و ضربه ساخته می‌شوند و معمولاً در سقف‌های با شیب کم به کار می‌روند. شکل گنبدی این نورگیرها به‌گونه‌ای طراحی شده است که به‌طور موثری آب و خاکستر را از سطح خود دور کنند. در معماری نوین ایران، نورگیرهای پلیمری در پوشش پاسیو و حیاط خلوت‌ها به کار گرفته می‌شوند و با استفاده از ورق‌های پلی‌کربنات و طراحی‌های گنبدی، هرمی و قوسی، نور طبیعی به فضاهای داخلی وارد می‌شود و هم‌زمان به صرفه‌جویی در انرژی کمک می‌کند.
نورگیر در آشپزخانه
نورگیر در طراحی داخلی آشپزخانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این فضا نیازمند نور طبیعی زیادی برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند پخت‌وپز، شستشو و نظافت است. نور طبیعی که از طریق نورگیر وارد آشپزخانه می‌شود، علاوه بر بهبود دید و کاهش نیاز به نور مصنوعی، به تهویه و از بین بردن بوهای نامطبوع نیز کمک می‌کند. وجود نورگیر در آشپزخانه نه تنها فضایی روشن‌تر و دلپذیرتر ایجاد می‌کند، بلکه باعث صرفه‌جویی در مصرف انرژی و ایجاد حس فضایی بازتر و دلپذیرتر می‌شود.
نورگیر اتاق خواب
در اتاق خواب، نورگیر باعث ایجاد یک فضای آرام و راحت برای استراحت می‌شود. نور طبیعی که از طریق نورگیر وارد می‌شود، ریتم شبانه‌روزی بدن را تنظیم می‌کند و کمک می‌کند تا افراد به راحتی از خواب بیدار شوند. علاوه بر این، نورگیرهای اتاق خواب به بهبود تهویه و ایجاد جریان هوای مناسب کمک می‌کنند که برای حفظ سلامت و راحتی خواب ضروری است. از نظر زیبایی‌شناسی، نورگیر در اتاق خواب فضای داخلی را زیباتر و دلنشین‌تر می‌کند و به طراحی اتاق عمق و جذابیت می‌بخشد.
نورگیرها در آپارتمان‌ها نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی و بهینه‌سازی مصرف انرژی دارند. آن‌ها با وارد کردن نور طبیعی به فضاهای داخلی مانند آشپزخانه، اتاق خواب، و سایر بخش‌های ساختمان، علاوه بر کاهش نیاز به نور مصنوعی و صرفه‌جویی در انرژی، محیطی روشن‌تر، بازتر و سالم‌تر ایجاد می‌کنند. انواع مختلف نورگیرها، مانند نورگیرهای سقفی، دیواری، تهویه‌ای، و راه دور، به طور گسترده در طراحی مدرن ساختمان‌ها به کار گرفته می‌شوند تا نیازهای متفاوت فضاهای مختلف را برآورده کنند. همچنین، نورگیرها به تهویه طبیعی فضا کمک کرده و در بهبود جریان هوا مؤثرند.
با توجه به اهمیت روزافزون بهینه‌سازی مصرف انرژی و ایجاد فضاهای کارآمد و دلپذیر، نورگیرها نقش کلیدی در معماری مدرن ایفا می‌کنند و انتخاب صحیح نوع نورگیر می‌تواند تأثیر چشمگیری بر راحتی و سلامت ساکنان داشته باشد.